Geen V, noch U of W… Dit is hoe het herstel er zal uitzien

De voorbije weken hebben economen en analisten van allerlei allooi getwist over de vorm van het herstel: V, U, W, L… alle letters zijn de revue gepasseerd. Toch lijkt geen van hen mijn beeld over deze crisis te weerspiegelen. In dit artikel geef ik u mijn herstelscenario en leg ik uit waarom het geen zin heeft te hopen op een snelle terugkeer naar de normale situatie.

Samenvatting

• Het V-vormig herstel geldt niet langer
• Het gaat om het vertrouwen, idioot!
• Emoties domineren onze besluitvorming
• De vroegere crises waren radicaal anders
• Mijn herstelscenario in 4 stappen
• Conclusie

Enkel voor onze abonnés: exclusieve analyse en marketing tips

E-mailadres  *

Inschrijven

Door u te abonneren gaat u akkoord met deel III van onze voorwaarden.

"De blog was al top. Maar de nieuwsbrief is echt uitzonderlijk!"

Esteban Hendrickx, art director

Het V-vormige herstel is een verre herinnering

Ik herinner me nog dat mijn bankier me begin april vertelde over een V-vormig herstel. Deze zorgeloze houding lijkt intussen ver weg en doet me nu glimlachen. In de EcoPerspective nota van BNP Paribas Fortis van 5 april 2020 merken we opnieuw optimisme: “Volgens een eerste evaluatie van de OESO zal de impact op de landen van de eurozone, hoewel tijdelijk, zeer uitgesproken zijn”.

Aan het begin van de crisis keek de Conference Board (Engelse site) niet verder dan oktober 2020 voor een herstel. Hun meest optimistische scenario (May Reboot) voorspelde zelfs al in mei 2020 een herstel (in een “V”-vorm vanzelfsprekend). Zoals we weten is een V-vormig herstel nu totaal onmogelijk. Dit scenario is bijvoorbeeld volledig uitgesloten In het Verenigd Koninkrijk
(Engelse site). De gouverneur van de Bank of Canada heeft weliswaar vertrouwen in het herstel, maar heeft eveneens een snelle heropleving uitgesloten (Engelse site).

Er zijn wel sommigen die zich gematigd optimistisch hebben getoond en het zijn deze analyses die waar ik op dit moment in geloof. De analyse van Stephen Harris (Engelse site) van 8 april 2020 werd vergeleken met en is tegengesteld aan het advies dat Jerome Powell 5 weken later uitbracht. In zijn persbriefing van 17 mei 2020 (Engelse site) verklaarde Jérôme Powell:

Ervan uitgaande dat er geen tweede golf van het coronavirus komt, denk ik dat de economie gestaag zal herstellen in de tweede helft van dit jaar.

Ik denk dat Jerome Powell zich zwaar vergist en zal mijn best doen om uit te leggen waarom.

Het gaat om het vertrouwen, idioot!

De aard van de crisis in 2008 was uiteraard anders. Maar dat is niet de kern van het probleem. De motor van de groei is consumptie, en vooral de consumptie in de Verenigde Staten, waarvan de valuta, sinds de Bretton Woods-akkoorden een veilige haven, hen in staat stelt hun uitzinnige consumptiedrang te financieren door hun buitenlandse deficit te vergroten.
Voor een herstel, ongeacht de aard van de crisis, moet de Amerikaanse consument dus opnieuw in een kredietcyclus – consumptie – geraken.

“In een periode van onzekerheid zoals we die nu doormaken, is het menselijk oordeel in wezen gebaseerd op primitieve emotionele mechanismen.

We zijn niet langer in staat om beredeneerde beslissingen te nemen

Een economisch herstel veronderstelt dus dat de consumenten (vooral Amerikanen) opnieuw gaan consumeren. En daarvoor moeten ze opnieuw vertrouwen in de toekomst krijgen, want de consumptie gebeurt op krediet. Maar vertrouwen is zeer subjectief. In een periode van onzekerheid zoals we die nu doormaken, is het menselijk oordeel in wezen gebaseerd op primitieve emotionele mechanismen. De bewuste analyse, die in de hersenschors vorm krijgt, is vernietigd. We denken alleen nog met ons primitieve brein (het cerebellum), dat onze overlevingsinstincten via onze emoties beheerst.

Voor een effectief herstel moet het gevoelsklimaat dus gunstig zijn. Om dit te doen moet men zich in een stabiliserende toestand bevinden, dat wil zeggen in een ritme dat bekend is en dat het mogelijk maakt zich te oriënteren.

De vertrouwensschok na de crisis van 2008 was eveneens brutaal en het duurde 74 maanden om terug te keren naar het niveau van voor de crisis (dieptepunt in december 2008 en eerste opleving in februari 2015). Daarom is het illusoir om te hopen dat we snel het niveau van na de crisis kunnen bereiken. We zitten in een klassieke cyclus van vernietiging – de schepping – maar deze keer is er iets anders.

De verschillende aard van eerdere crises

Hoewel de cyclus van vernietiging-creatie niet ongebruikelijk is, is wat we vandaag de dag meemaken nieuw voor onze tijd. Sinds de Grote Depressie van 1929 waren de crises die we hebben meegemaakt volledig in handen van de mens. Hij was de bron het kwaad, maar kon ook een oplossing vinden. Het beste voorbeeld is de subprime-crisis in 2008, een weerspiegeling van de menselijke hebzucht. Maar vandaag de dag, hoewel menselijke domheid weer eens aan de basis ligt van de ramp, ontgaat ons de oplossing volledig. De vertrouwensbreuk met de toekomst zou wel eens veel groter kunnen zijn dan in elke andere episode die we tot nu toe hebben meegemaakt. In een artikel dat aan het begin van de crisis werd gepubliceerd, vroeg ik me af welke gedragsveranderingen te verwachten waren. Jerome Powell vroeg zich dat enkele weken later ook af. Op zijn laatste persconferentie (Engelse site) zegt hij:

“Zolang [de consumenten] geen zekerheid heeft dat het virus onder controle is, zullen ze wellicht niet geneigd zijn om zich met bepaalde soorten activiteiten bezig te houden.”

Ik ben er nog nooit zo van overtuigd geweest dat er de komende jaren sterke gedragsveranderingen kunnen opkomen. Het is een dolksteek die een terugtrekking in de cocon van de familie zal veroorzaken. De digitalisering van interacties wordt de regel, telewerken en het verkleinen van de kantoorruimte wordt ook de regel. De gevolgen voor de innovatie zullen vreselijk zijn, want het is illusoir om op afstand te willen innoveren.
Deze sombere vooruitzichten brengen me ertoe om een herstelscenario in 4 stappen te schetsen.

We gaan een massaal uitsterven tegemoet: die van niet-lerende, starre bedrijven zonder digitale competenties.

Mijn herstelscenario als ondernemer

Ik ga niet om de hete brij heen draaien. 90% van de scenario’s die ik heb gehoord lijken volledig uit de lucht gegrepen. Er zal geen V, U of W zijn. Ik heb geen letter gevonden om het te beschrijven, dus heb ik maar een tekening gemaakt. En om de dingen nog complexer te maken, heb ik zelfs een tijdlijn toegevoegd.

Het ziet er een beetje uit als een kruiwagen.

Ik onderscheid 4 fasen:

1. Het einde van de quarantaine: in Europa zou eind mei voor de meeste landen het einde van de quarantaine moeten betekenen. De (al effectieve) heropening van sommige winkels zal het mogelijk maken de machine opnieuw te lanceren, maar het blijft nog altijd bijkomstig.
2. De zomerperiode: sommigen hadden gerekend op het feit dat we geen zomervakantie zouden krijgen om te hopen op een sneller herstel. Vandaag is het redelijk om aan te nemen dat dit niet het geval zal zijn. De opsluiting heeft psychologische sporen achtergelaten, een toestand van aanzienlijke psychologische vermoeidheid, die we deze zomer zullen compenseren door enige tijd vrij te nemen. En aangezien juni dicht bij de vakantieperiode ligt, valt er niet op te rekenen dat er een significante uitbarsting van activiteit zal zijn.
3. De terugkeer naar school in september: De terugkeer naar school september zal de eerste tekenen van een terugkeer naar de activiteit markeren, maar dan in veel kleinere proporties dan vóór de crisis. De zomerperiode zal iedereen in staat hebben gesteld om “weer op zijn positieven te komen” en terug te keren naar zijn of haar gebruikelijke schema.
4. Januari 2021: vanaf januari 2021 zijn er nieuwe budgetten beschikbaar in bedrijven. Voor zover er geen tweede golf komt, zullen we terugkeren naar de gebruikelijke werkingsmechanismen die bevorderlijk zijn voor het herstel. Dit is het “stabiliserende” tempo waarnaar ik in de vorige paragraaf verwees. Het herstel zal geleidelijk verlopen en voor bepaalde sectoren, zoals het luchtvervoer, trager verlopen, met sociale drama’s (faillissementen) die veel tijd in beslag nemen (in de Verenigde Staten duurt het gemiddeld 260 dagen voordat een bedrijf failliet wordt verklaard). Ik denk niet dat we mogen verwachten dat we in 2021 het niveau van voor de crisis zullen bereiken.

Conclusie

Ik ben me ervan bewust dat mijn voorspellingen niet de meest optimistische zijn. In feite, misschien heb ik ze wel opgeschreven om ze af te zweren. Maar diep van binnen kan ik het niet helpen te denken dat de wereld van morgen vanuit zakelijk oogpunt niet hetzelfde zal zijn. Ik pleit voor de veelzijdigheid van individuen, voor continu leren, en ik ben er steeds meer van overtuigd dat we een massaal uitsterven tegemoet gaan: die van niet-lerende, starre bedrijven zonder digitale competenties.

Illustratie afbeeldingen: Shutterstock

Door Pierre-Nicolas Schwab Pierre-Nicolas is de directeur van de marketing agentschap IntoTheMinds. Hij heeft speciaal interesse voor e-commerce, retail, HoReCa en supply-chain projecten. Hij is ook een onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel en werkt ook als coach voor meerde publieke organisaties. Hij verwelkomt Linkedin uitnodigingen : gelieve gewoon een paar woorden toe te voegen en uit te leggen waarom U wilt connecteren.