Om de handel in drugs te bestuderen, zocht hij drugsdealers op in de gevangenis

Wat hebben Sudhir Venkatesh en Teun Voeten gemeen? Beiden zijn antropoloog en beiden zochten drugshandelaars op in het kader van hun onderzoek.

Een granaat ontplofte in Deurne, waar ook Teun Voeten woont. Dit is de zoveelste demonstratie van drugshandel in deze regio.

Teun Voeten, een Nederlandse fotograaf/journalist/antropoloog, publiceerde in 2018 een doctoraatsthesis (Engelse site) over de Mexicaanse kartels. Zopas heeft hij een boek uitgebracht over een meer lokaal fenomeen: de drugshandel in Antwerpen, de stad waar hij woont. In het kader van dit boek “Drugs: Antwerpen in de greep van Nederlandse syndicaten” zocht de auteur 15 drugshandelaars op in de gevangenis en peilde hij naar hun motieven om ondergronds te gaan. De gebruikte kwalitatieve onderzoeksaanpak geeft ons een uitstekend excuus om een veelzijdige auteur in de schijnwerpers te zetten.

Een kwalitatieve onderzoeksmethode toegepast op de studie van de drugshandel

Interessant aan dit boek (en het onderliggende onderzoek) is de gebruikte methode. Teun Voeten heeft natuurlijk al ervaring in het bestuderen van fenomenen die verband houden met drugshandel. In zijn scriptie over de Mexicaanse kartels bracht hij de historische mechanismen die tot hun opkomst hebben geleid gedetailleerd in kaart en is hij niet voorbijgegaan aan de rol van grootschalig geweld als ‘marketing’-instrument voor de drughandelaars. Hij stond ook stil bij de effecten van het neoliberalisme op de groei van de handel. Maar wat in zijn boek over de drugshandel in Antwerpen bijzonder interessant is, is de onderzoeksmethode die hij toepast. De aanpak is gebaseerd op kwalitatieve onderzoeksmethoden en is perfect aangepast aan dit antropologische werk.

Met zijn fotojournalistiek kon Teun Voeten (hier een moord in de gevaarlijkste stad ter wereld: Ciudad Juarez) zijn onderzoekswerk naar Mexicaanse drugskartels voeden.

Door drughandelaars in de gevangenis op te zoeken, ging Teun Voeten verder dan de ‘macro’-informatie die beschikbaar is over drugshandel. Hij kon binnendringen in het persoonlijke leven van de drughandelaars en kreeg zo inzicht in de uitdagende levenswandel van deze personen. Het is niet de eerste keer dat Teun Voeten op deze manier in weinig benijdenswaardige omgevingen doordringt. Degenen die hem volgen zullen zich zijn boek over de oorlog in Sierra Leone herinneren, waar hij zich tussen twee vuren bevond en zich twee weken in het bos moest verstoppen voordat hij kon ontsnappen. Even extreem was zijn 5 maanden durende ervaring met het samenleven met een dakloze man in een tunnel in New York.

Uit zijn ontmoetingen met de gevangenen trekt Teun Voeten interessante conclusies over de motieven van de cocaïnehandelaars (de drug die Antwerpen zijn “adelbrieven” heeft bezorgd als ik zo ironisch mag zijn). Hij laat zien dat de overstap naar de cocaïnehandel niets met armoede te maken heeft. Het is eerder een bewuste keuze van de nieuwe delinquent: de aantrekkingskracht van een ‘baan’ die een grote flexibiliteit mogelijk maakt, de kans om zijn of haar eigen baas te zijn, gemakkelijke inkomsten en bling bling-aankopen. Men voelt dat het neoliberalisme in elke hoek van de economie zijn uitwerking heeft, zelfs in het verborgene.

Kwalitatieve methoden in antropologisch werk

Het fascinerende aan de antropologie is dat het de onderzoeker in staat stelt één te worden met zijn of haar onderzoeksobject. Natuurlijk is Teun Voeten niet de eerste die de drugshandel op deze manier bestudeert. We denken hierbij aan Sudhir Venkatesh, een jonge sociologiestudent, die al in 1989 de bendes van Chicago bestudeerde nadat ze door hen gevangen waren genomen en ontvoerd. Het is precies de nabijheid die de onderzoeker in staat stelt om één te worden met het studievoorwerp, om een niveau van intimiteit te bereiken dat normaal gesproken ontoegankelijk is. Deze gezamenlijke intimiteit is ook een gevaar voor de kwalitatieve onderzoeker omdat ze kan leiden tot vooringenomenheid. Het is voor de onderzoeker daarom belangrijk om, in elk onderzoek waar hij of zij ‘deelneemt’ aan de actie, het onderzoek dag op dag nauwkeurig te documenteren, om een schriftelijk en feitelijk verslag bij te houden van de observaties en zo waarheidsontrouwe syntheses te vermijden die sommigen nadien zouden kunnen maken.

Een dergelijk opmerkelijk etnografisch werk was dat van Charles Booth, die onvermoeibaar de armoede van Londen documenteerde en in kaart bracht en misschien wel de eerste ‘datavisualisatie’ van de geschiedenis heeft voortgebracht.

3 tips voor uw etnografisch onderzoek

Als u kiest voor een etnografische aanpak van een onderzoeksproject, dan vindt u hieronder enkele tips om de ernst van uw werk te garanderen:

1. Aangezien het hier vooral om een kwalitatieve aanpak gaat, is het belangrijk een steekproef van respondenten te kiezen waarvan de verscheidenheid het u mogelijk maakt om verschillende standpunten te verzamelen. Vergeet niet dat kwalitatieve studies gericht zijn op het verveelvoudigen van standpunten en werkhypothesen. Voor zijn boek ontmoette Teun Voeten niet alleen 15 gevangenen. Hij interviewde bijna 100 mensen om verslag uit te brengen over een fenomeen waarbij veel belanghebbenden in de samenleving betrokken zijn.
2. Zorg ervoor dat u uw observaties ter plaatse documenteert en uw indrukken regelmatig samenvat. Onderzoek kan alleen worden gedaan op een stevige en gedocumenteerde basis. Door actuele ‘observatielogboeken’ bij te houden, zorgt u ervoor dat uw kennis lang beschikbaar blijft en vooral dat u achteraf uw onderzoek met frisse blik kunt kijken.
3. Maak niet de fout om te stoppen voordat u al uw notities hebt bewaard. Anders wordt uw werk onvermijdelijk beïnvloed door uw vooringenomenheid.

Referenties

Voeten Teun en Bart De Wever. Drugs. Antwerpen In De Greep Van Nederlandse Syndicaten. Kalmthout: Van Halewyck, 2020.

Illustraties: credits Shutterstock, Teun Voeten

Door Pierre-Nicolas Schwab Pierre-Nicolas is de directeur van de marketing agentschap IntoTheMinds. Hij heeft speciaal interesse voor e-commerce, retail, HoReCa en supply-chain projecten. Hij is ook een onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel en werkt ook als coach voor meerde publieke organisaties. Hij verwelkomt Linkedin uitnodigingen : gelieve gewoon een paar woorden toe te voegen en uit te leggen waarom U wilt connecteren.